فراتحلیلی بر پایان نامه های انجام شده در حوزه افت تحصیلی

در جهان امروز با توجه به پیچیده شدن فرایند توسعه، نیاز به آگاهی و دانش بیشتر شده است و تصور دستیابی به رشد و توسعه اقتصادی بدون سرمایه گذاری آموزشی اساساً محال می باشد، آموزش وپرورش یکی از نهادهای مهم اجتماعی است که مسئولیت مهمی در تربیت و آموزش برعهده دارد. نگاه گسترده به آموزش وپرورش بعنوان عامل موثر در به کمال رساندن انسان ها، اهمیت این نهاد را بیش از پیش نشان می دهد. آموزش و پرورش سرمایه گذاری درازمدتی است که با شکوفایی استعدادها و جهت دادن به آنها چگونگی رشد اقتصادی، اجتماعی جوامع را روشن می سازد. یکی از مسائل نظام های آموزش وپرورش در جهان، مسئله ی "افت تحصیلی" یا "اتلاف در آموزش" می باشد که هر ساله مبالغ مادی، معنوی و انسانی قابل توجهی از این بابت تلف می شود؛ خصوصاً در کشورهای جهان سوم بدلیل محدود بودن منابع و امکانات این کشورها و افزایش سریع جمعیت، لزوم صرفه جویی در هزینه های آموزش وپرورش و رفع این معضل ضروری بنظر می رسد، که لازم است با اتخاذ تدابیر مناسب تا حد امکان افت تحصیلی را کاهش داد و در عوض به گسترش بیشتر آموزش و پرورش و بهسازی آن پرداخت. افت تحصیلی نه تنها موجب به هدر رفتن سرمایه های عظیم یک مملکت می شود بلکه موجب ناامیدی، افسردگی، فساد اخلاقی وگاه تحقیر و اهانت به دانش آموز می شود. در سنین پایین تر، این شکست موجب می شود که تصور کودک از خود دگرگون شود و عقیده دیگران را نیز نسبت به او عوض کند و این تغییرات در شخصیت در حال تکوین کودک، که بسیار ظریف و آسیب پذیر است، آثار نامطلوبی بر جای می گذارد. از دیگر سو پیشرفت تحصیلی یکی از مهمترین دغدغه های آموزش و پرورش هر کشوری است. منظور از پیشرفت تحصیلی، موفقیت در امر تحصیل است که می تواند به مهارت در امری خاص یا تخصص در بخشی از دانش منجر شود. در نظام آموزش و پرورش، منظور از پیشرفت تحصیلی دستیابی به اهداف آموزشی مورد نظر در هر دوره آموزشی است (مهاجر،1371). بنابراین تحقیق برای شناخت و تجزیه و تحلیل علل افت تحصیلی برای برنامه ریزی بهتر و افزایش کارایی نظام آموزش و پرورش ضروری می-باشد، با یافتن علل و عوامل افت تحصیلی و کاهش کارایی نظام آموزشی، راه های مقابله با آن مشخص می شود، با شناخت عوامل و راه های غلبه بر آن، با نگرشی سریع و دقیق می توان از اتلاف منابع مالی و انسانی تا حد زیادی جلوگیری کرد. جوامعی که اهمیت این موضوع را دریافته اند قسمتی از منابع خود را برای بازیافت حجم عظیمی از منابع مالی و انسانی، به پژوهش و بهسازی عملکرد نظام آموزشی اختصاص می دهند. هر چند به دلیل اهمیت مسئله، پژوهش های زیادی با صرف هزینه های هنگفت در زمینه افت تحصیلی انجام شده است، چرا مسئله افت تحصیلی همچنان در آموزش وپرورش کشورها پابرجا و حل نشده به نظر می رسد؟ یکی از دلایل این مسئله این است که نتایج حاصل از پژوهش های انجام شده هماهنگ و یکدست نمی باشند. در پژوهشی علت اساسی افت تحصیلی، وضعیت نامطلوب خانواده دانش آموز عنوان شده است و در پژوهشی دیگر، وضعیت نامطلوب مدرسه، علت افت تحصیلی بیان شده و خانواده را در افت تحصیلی بی تأثیر دانسته اند و در پژوهشی دیگر وضعیت نامطلوب جسمی و فیزیکی خود دانش آموز را علت افت تحصیلی او ذکر کرده اند و عوامل دیگر را کم رنگ بیا ن کرده اند. هرچند هزینه های زیادی صرف این موضوعات شده است، نتایج حاصل از این پژوهش های انجام شده هماهنگ و یکدست نمی باشد و حتی گاهی نتایج متناقضی در تحقیقات حاصل می شود. در واقع میزان اثر هر یک از عوامل موثر را نمی توانیم بیابیم. به همین علت از نقد روش شناسانه (فرا تحلیل) برای این موضوع کمک می گیریم تا به نتایج ملموس دست یابیم. درواقع هدف این روش تحلیل و ترکیب تحقیقات گذشته در یکدست کردن آنها با استفاده از روش های آماری می باشد (زاهدی و محمدی،1384). وجود اختلاف بسیار در انتخاب نمونه، جامعه، متغیر مستقل و وابسته و روش های آماری در مطالعات و طرح های آزمایش و همچنین عدم انسجام وهماهنگی، احتیاج به روش های فراتحلیل را الزامی کرده است. این موقعیت وقتی مشکل تر می شود که تعداد مطالعات روز به روز بیشتر شده و گاه به نتایج بسیار متفاوت و یا حتی متناقضی برسیم. در تحقیقات روانشناختی، تربیتی و دیگر علوم رفتاری موضوعات مهمی توسط محققان مختلف مطالعه می شود. میزان اطلاعاتی که بدین ترتیب درباره هر موضوع بدست می آید بسیار زیاد است و قابل خلاصه کردن نیست. حتی وقتی که درباره هر موضوع خاص مطالعات کمی انجام گرفته باشد به سختی می توان گفت که تفاوت نتایج به شانس و تصادف، نارسایی های روش شناختی یا تفاوت های نظامدار ویژگی های مطالعه مربوط است. در واقع فراتحلیل روشی است که به کمک آن می توان تفاوت های موجود در تحقیقات انجام شده را استنتاج کرد و در ترکیب نتایج تحقیقات مختلف و متعدد و استخراج نتایج نتیجه های جدید و منسجم و حذف آنچه که موجب سوگیری در نتایج نهایی می شود و به حل مشکلات و رسیدن به نتایج دقیق تر کمک می-کند. همچنین با استفاده از برآیند نتایج و مشاهده پایایی و روایی آن ها برآورد دقیق تری را به نمایش می گذارد و می توان با مطالعه اندازه اثر مطالعات گوناگون مربوط به افت تحصیلی، روایی و پایایی نتایج را افزایش داد. در حقیقت با بدست آوردن اندازه اثر، میزان تبیین متغیر مستقل در هر مطالعه مشخص می-شود و به راحتی می توان تحقیقات مختلف را مقایسه کرد (حاج باقری وپرویزی و صلصالی،1386).